فلسفه به وجود آمدن چک، پرداخت هایی بود که امکان جا به جایی پول نقد در آن ها وجود نداشت، درواقع چک یک سند ضمانت شده برای پرداخت مبلغی مشخص؛ در روزی معین و به فردی مشخص می باشد. انتخاب بهترین روش وصول چک برگشتی بستگی به شرایط فرد صادر کننده آن دارد، بررسی این شرایط و انتخاب بهترین روش کاری دشوار است؛ که بهتر است این موضوع را به یک وکیل کار بلد در این زمینه بسپاریم، تا با در نظر گرفتن همه ی جوانب و شرایط، بهترین راه را به شما پیشنهاد دهد و پرونده ی شما را در بهترین مسیر به حرکت در آورد.
طبق ماده ۳۱۰ قانون تجارت:
« چک نوشته‌ای است که به موجب آن صادرکننده وجوهی را که در نزد محال‌علیه دارد کلاً یا بعضاً مسترد یا به دیگری واگذار می‌نماید.»
انواع روش وصول چک برگشتی
به صورت کلی روش های وصول چک بی محل افراد به سه روش تقسیم می شود، که در ادامه به توضیح آن ها پرداخته ایم:
وصول چک برگشتی از طریق کیفری
در این روش دارنده چک باید ظرف مدت شش ماه از تاریخ مندرج بر روی چک، به دادسرا مراجعه کند و با پیوست گواهی عدم پرداخت که از بانک مورد نظر دریافت کرده است، چک را برگشت بزند؛ باید در نظر داشت اگر از مدت زمان ذکر شده بگذرد، فرد دیگر نمی تواند از فرد صادر کننده شکایت کند. همچنین باید دانست در روش کیفری فقط می توان از صادر کننده چک شکایت کرد و نمی توان اقدامی علیه ضامن یا ظهر نویس چک انجام داد.
این روش در بین مردم، بهترین روش وصول چک برگشتی شناخته شده است؛ زیرا به محض شکایت، پرونده به یک نتیجه خواهد رسد؛ یعنی حکم جلب صادر کننده چک صادر می شود و همچنین دارنده چک می تواند تقاضای قرار تأمین خواسته بکند تا به طور مثال شخص صادر کننده نتواند اموالش را بفروشد یا به نام شخص دیگری منتقل کند، علاوه بر این ها از جهت هزینه دادرسی به مراتب کم هزینه تر از روش های دیگر است.
اما در این روش باید در نظر داشت تا در کنار شکایت کیفری علیه صادر کننده چک، فرد باید درخواست طلب وجه چک و خسارت نیز به دادگاه بدهد. همچنین باید اطمینان داشت که فرد صادر کننده چک، ترس از اعمال مجازات دارد تا بتوان از این طریق به شخص برای پرداخت بدهی فشار وارد کرد.
برخی از چک ها مانند چک های سفید امضا، مشروط، بدون تاریخ، موعد دار و چک تضمین از این روش قابل برگشت زدن نیستند.
وصول چک از طریق اداره ثبت
چک یک سند لازم الاجرا است، یعنی طرف های آن موظف به اجرای آن هستند. بنابراین اگر صادر کننده آن با عدم پرداخت چک به تعهدات خود عمل نکند؛ دارنده چک می تواند از طریق شکایت در اداره ثبت اسناد کشور نسبت به وصول آن اقدام کند. البته باید در نظر داشت در بیشتر موارد، فقط می توان برعلیه فرد صادر کننده چک شکایت کرد و نمی توان برعلیه ضامن و ظهر نویس آن در این روش اقدامی کرد.
مدارک لازم برای درخواست صدور اجراییه از طریق اداره ثبت به شرح زیر است:
- کارت ملی متقاضی .
- اصل و فتوکپی برابر با اصل شده چک برگشتی و گواهی عدم پرداخت آن(مطابقت امضای صادر کننده با امضای چک باید در گواهی عدم پرداخت توسط بانک قید گردد.)
- دریافت فرم تقاضای صدور اجراییه چک و تکمیل آن.
نکته ای که باید به آن توجه کرد این است که در این روش فقط می توان برای چک های متعلق به یکی از بانک های کشور تقاضای صدور اجراییه کرد( نه مؤسسه های مالی و اعتباری). این اصل بر اساس ماده دو قانون صدور چک می باشد که عبارت است از:
« چکهای صادر عهده بانک‌هایی که طبق قوانین ایران در داخل کشور دایر شده یا می‌شوند همچنین شعب آنها در خارج از کشور در حکم اسناد لازم‌الاجرا است و دارنده چک در صورت مراجعه به بانک و عدم دریافت تمام یا قسمتی از وجه آن به علت نبودن محل یا به هر دلیل دیگری که منتهی به برگشت چک و عدم پرداخت گردد می‌تواند طبق قوانین و آیین‌نامه‌های مربوط به اجرای اسناد رسمی وجه چک یا باقیمانده آن را از صادرکننده وصول نماید.»
در صورتی که چک دارای شرط فوق باشد، باید مدارک بیان شده را به اداره ثبت اسنادِ محلی که بانک صادرکننده گواهی عدم پرداخت در آن قرار دارد ارائه کرد، تا اجراییه صادر گردد.
این اجراییه به فرد صادر کننده چک ابلاغ می شود و به وی ده روز مهلت داده می شود تا بدهی خود را پرداخت کند؛ در غیر این صورت فرد دارنده چک می تواند تقاضای توقیف اموال او را به اداره ثبت ارائه دهد.
وصول چک برگشتی از طریق حقوقی
یکی از بهترین روش های وصول چک برگشتی، از طریق روش حقوقی است.اما باید بدانید در صورتی که از این روش برای وصول چک برگشتی استفاده شود ممکن است دیگر نتوان از روش کیفری اقدامی انجام داد.
در این روش فرد دارنده چک باید ظرف مدت پانزده روز، چهل و پنج روز و یا چهار ماه از تاریخ قید شده در چک، به بانک مورد نظر مراجعه کرده و گواهی عدم پرداخت را دریافت کند و سپس دادخواست علیه فرد صادر کننده چک را تنظیم کند و به دادگاه حقوقی ارائه دهد.
این دادخواست نیازمند پرداخت هزینه می باشد که به ازای یک میلیون تومان پنج درصد و برای مبالغ بالاتر دو درصد از مبلغ چک است.
شاید این روش نیازمند صرف زمان تقریبا طولانی برای وصول چک باشد اما باید در نظر داشت دارای مزایایی نیز می باشد مانند ممنوع الخروج شدن فرد صادر کننده چک، تقاضای صادر شدن قرار تأمین خواسته برای جلوگیری از متضرر شدن بیشتر فرد دارنده چک و همچنین شکایت علیه ضامن و ظهر نویس چک علاوه بر صادر کننده چک.
مجازات صدور چک بی محل
طبق ماده ۷ قانون صدور چک هرکس بزه صدور چک بلامحل گردد به شرح ذیل محکوم خواهد شد:
- چنانچه مبلغ مندرج در متن چک کمتر از ده میلیون ریال باشد به حبس تا حداکثر سه ماه محکوم خواهد شد.
- چنانچه مبلغ مندرج در متن چک از ده میلیون ریال تا پنجاه میلیون ریال باشد از سه ماه تا شش ماه حبس محکوم خواهد شد.
- چنانچه مبلغ مندرج در متن چک از پنجاه میلیون ریال بیشتر باشد به حبس از شش ماه تا یک سال و ممنوعیت از داشتن دسته چک به مدت دو سال محکوم خواهد شد و در صورتی که صادر کننده چک اقدام به صدور چکهای بلامحل نموده باشد مجموع مبالغ مندرج در متون چک‌ها ملاک عمل خواهد بود.
تبصره – این مجازات شامل مواردی که ثابت شود چکهای بلامحل بابت معاملات نامشروع و یا بهره ربوی صادر شده، نمی‌باشد.
نمونه دادخواست مطالبه وجه چک
چند نمونه از دادخواست های مطالبه وجه چک را در این قسمت برای شما آورده ایم:
دادخواست مطالبه وجه چک از صادر کننده و ظهر نویس با قرار تأمین خواسته
دادخواست مطالبه وجه چک از صادر کننده با قرار تأمین خواسته
نتیجه گیری
اعمال فشار به فرد صادر کننده چک برای وصول آن از سه روشی که توضیح داده شد؛ امکان پذبر است اما پاسخ این سؤال که کدام روش، بهترین روش وصول چک برگشتی شما می باشد، آن چیزی است که نیازمند مشورت با یک وکیل با تجربه در خصوص مسائل چک است.
سوالات متداول بهترین روش وصول چک برگشتی
- کدام روش وصول چک برگشتی به مراتب کم ترین هزینه را دارد؟
نسبت به سایر روش ها، شکایت کیفری هزینه کمتری را در بر می گیرد. - در کدام روش می توان فرد صادر کننده چک را ممنوع الخروج کرد؟
با روش شکایت به دادگاه حقوقی می توانید فرد صادر کننده چک را ممنوع الخروج کنید.
- کدام از چک ها از طربق شکایت کیفری قابل وصول کردن نیستند؟
برخی از چک ها مانند چک های سفید امضا، مشروط، بدون تاریخ، موعد دار و چک تضمین از این روش قابل برگشت زدن نیستند.
- آیا برای چک های مؤسسه های مالی و اعتباری هم می توان درخواست صدور اجراییه کرد؟
خیر، فقط برای چک های متعلق به بانک های کشور می توان درخواست صدور اجراییه کرد.