اگر یک ملک به دلایلی بین چند نفر به اشتراک گذاشته شود (مثلاً به دلیل ارث، خریدباهم یا دستور قضایی) اگر افراد شریک درباره تقسیم آن به توافق برسند، معمولاً مسائلی پیش نمی آید و بر اساس توافقات عمل می شود. اما زمانی مشکل ایجاد می شود که شرکا نتوانند درباره تقسیم و تعیین سهم هر فرد توافق کنند. در این حالت، راه حل قانونی می تواند افراز باشد. در این مقاله در تلاشیم تا درباره قوانین مربوط به تقسیم ملک مشاع اطلاعاتی را در اختیارتان قراردهیم باما همراه باشید.
اما در بسیاری از موارد، افراز ملک ممکن نیست، مانند آپارتمان ها که معمولاً قابل افراز نیستند. در این صورت، برای حل اختلاف ها باید راه حل دیگری را پیدا کرد، مثلاً درخواست دادن دستور فروش. برای اطمینان بیشتر از مقررات مرتبط با افراز ملک مشترک و همچنین دستور فروش، می توانید با یک وکیل متخصص در زمینه دعاوی ملکی و قراردادهای مشترک مشورت کنید.
افراز ملک مشاع یعنی چه؟
قبل از ورود به مقررات مربوط به افراز مالکیت مشترک و فروش آن، ضروری است با مفهوم مال مشترک و افراز آن آشنا شوید. مال مشترک به مالی اشاره دارد که توسط چند نفر به اشتراک گذاشته می شود و نمی توان سهم هر فرد را به صورت جداگانه از سایرین تشخیص داد. این شامل مالکیت چند نفره در یک ساختمان آپارتمانی، مسیرهای مشترک و پله هاست، که هرگونه تصرفی که با مالکیت دیگران در تضاد باشد، مجاز نمی باشد.
این مثال ها شامل خانه هایی است که از طریق ارث به فرزندان منتقل می شود یا زمانی که چند نفر با پول مشترک یک خانه را خریداری می کنند و هر کدام از آن ها سهم خود را در این خانه دارند. به طوری که خانه به طور کلی به عنوان مال مشترک برای همه شرکا محسوب می شود.
این نوع مال متفاوت است از مال مفروز یا مالکیت اختصاصی که شخص به طور انحصاری مالک آن می باشد. این شامل مثلاً خانه یا ماشینی است که به صورت انحصاری متعلق به یک فرد می باشد و هیچ شریکی در آن ندارد، یا در صورتی که قبلاً مال مشترک بوده، اکنون تقسیم شده و هر فرد سهم خود را به صورت انحصاری مالک می باشد. افراز نیز به جدا کردن سهم های مشترک از یکدیگر یعنی تقسیم مال غیرمتحرک مشترک بین شرکا به نسبت سهم آن ها اشاره دارد.
تعریف تقسیم اموال مشترک
تعیین و تفکیک حصه های منقول یا غیرمنقول هر یک از شرکای مال مشترک ممکن است به توافق بین خودشان، توسط حکم دادگاه یا برخی از شرکای مالک، انجام شود.
تقسیم زوال حالت اشاعه نوعی از تفکیک مال شرکاء است که قبل از تقسیم مال مشترک و متعلق به همه شرکاء بوده است. این تفکیک به معنای جدا کردن حصه ها از هم است و به صورت مستقیم، اطلاعاتی از مالکیت هر یک از شرکاء در حصه خود را اعلام می کند که از زمان تولد حالت اشاعه شروع می شود.
تعریف دقیق تقسیم در ملک مشاع
تبدیل حق نشر در یک مجموعه به حقوق مستقل، با هدف اختصاص یک بخش مشخص از این مال به هر یک از شرکاء، جهت ایجاد مالکیت مستقل بر روی آن بخش، بدون اراده دیگری از طرف طرفین.
تقسیم به معنای تفکیک و جداسازی است؛ برای مثال، هنگامی که یک فرد فوت میکند، داراییهای او بین وراث تقسیم میشود، که شامل منقول و غیرمنقول میشود. در این حالت، اصطلاح “تقسیم ترکه” به کار میرود نه افراز یا تفکیک آن.
تعریف دقیق تفکیک اموال
در زبان ساده تر یعنی تقسیم مال غیرمنقول به بخش های کوچک تر، مثلاً از یک قطعه زمین باشد با متراژ 5 هزار متر مالکان آن زمین می خواهند آن را به قطعه های به اندازه 20 متر مربع تقسیم کنند. اگر این تقسیم انجام شود، می گویندکه زمین به قطعات 200 متر مربعی تفکیک شده است.
روش های تقسیم اموال مشترک
دو راه برای تقسیم اموال وجود دارد:
- تقسیم به اراضی
- تقسیم به اجباری
در ادامه به بررسی دقیق این دو می پردازیم.
تقسیم به اراضی
طبق بند اول ماده 591 قانون مدنی، اگر همه شرکاء به تقسیم مال مشترک و روش آن موافق باشند، تقسیم به شکلی که تمام شرکاء رضایت داشته باشند، انجام می شود. زیرا هر مالکی حق تصرف و استفاده از مال خود را دارد و تقسیم یکی از این حقوق است. ماده دیگر مربوط به این موضوع ماده 313 قانون امور حسبی است. اگر همه ورثه و اشخاصی که در ترکه شرکت دارند، حاضر و رشید باشند، می توانند به هر شیوه ای که بخواهند، دارایی را بین خود تقسیم کنند.
در تقسیم به توافق، لازم است تمام شرکاء اعلام رضایت نمایند. توافق به تقسیم براسا ماده 599 قانون مدنی الزامی است. “تقسیم بعد از اینکه به صورت صحیح انجام شد، لازم است و هیچ یک از شرکاء نمی توانند بدون رضایت دیگران از آن منصرف شوند.” شرکاء با اظهار رضایت خود نسبت به تقسیم و نتیجه آن، موجب الزامی شدن تقسیم می شوند.
تقسیم به توافق معمولاً توسط خود شرکاء یا با کمک اهل خبره صورت می گیرد، یا به وسیله دادگاه و با همکاری کارشناسان انجام می شود.
تقسیم اجباری
با توجه به ماده 591 قانون، هنگامی که همه شرکاء با تقسیم مال مشترک موافقت کنند، تقسیم طبق توافق آنها اجرا میشود، و در صورت عدم توافق بین آنها، قوانین اجباری تقسیم را حاکم می کند. با این حال، اگر این تقسیم منجر به ضرری نشود، اجبار به تقسیم مجاز نیست و تقسیم باید با توافق صورت گیرد.
در صورتی که یکی از شرکاء به تقسیم مال مشترک علاقه داشته باشد و سایر شرکاء با این موضوع موافقت نکنند، می تواند به دادگاه درخواست تقسیم را داشته باشد. دادگاه با توجه به ماده 591 قانون مدنی شرکاء را استدعا می کند و پس از بررسی و رسیدگی، رأی به تقسیم می دهد، با شرط آنکه تقسیم منجر به ضرر ممنوع نباشد و تقسیم باید به توافق باشد.
ماده 592 قانون مدنی میگوید:” اگر تقسیم برای یکی از شرکاء ضررآور و برای دیگری غیرضررآور باشد، درخواست متضرر اجباری است. اگر درخواست از سوی غیرمتضرر باشد، متضرر اجباری به تقسیم نمی شود (قاعده اقدام به ضرر خود).”
مانعی که از تقسیم اجباری منع کند، به معنای ماده 593 قانون مدنی، وقوع ضرر قابل مسامحه نباید در مال مشترک باشد.
مانعی که در تقسیم وجود دارد از مالیت افتادن مال مشترک است که بر این اساس ماده 595 قانون مدنی تقسیم در صورت افتادن تمام مال مشترک یا حصه یک یا چند نفر از شرکاء از مالیت، ممنوع است، حتی اگر شرکاء توافق این مساله را در نظر بگیرند. دادگاه در این موارد امکان تقسیم را رد می کند.
موانع دیگر تقسیم ممکن است شامل ماده 1 قانون افراز و فروش املاک مشاعی باشد که تقسیم املاکی که جریان ثبتی آنها خاتمه یافته است، حتماً باید در واحد ثبتی محل وقوع مال انجام شود و شرکاء نمی توانند به توافق خود، این تقسیم را انجام دهند، بلکه باید به تقسیم اجباری توسل کنند.
مانع تقسیم مال موقوفه بین موقوفین، طبق ماده 597 قانون مدنی، ممکن است به معنای تقسیم ملک از وقف باشد، اما تقسیم مال موقوفه بین موصوفین، جایز نیست.
سخن پایانی
در این مقاله به بررسی تعریف موارد مربوط به تقسیم ملک و املاک مشاع پرداخته شد و اینکه چه روش هایی برای تقسی این اموال وجود دارد.
سوالات متداول قوانین مربوط به تقسیم ملک مشاع
- چه زمانی می توان به تقسیم مال مشترک رسید؟
وقتی همه شرکاء به تقسیم موافق باشند یا در صورت عدم توافق، با تصمیم دادگاه. - آیا این تقسیم به صورت اجباری انجام می شود یا نیاز به توافق شرکاء دارد؟
ممکنه به توافق شرکاء یا تصمیم دادگاه وابسته باشه. در بعضی موارد، تصمیم دادگاه اجباری است. - موانع و محدودیتهایی برای تقسیم وجود دارد؟
بله، ممکنه وجود داشته باشد. مثلاً اگر تقسیم موجب ضرر یکی از شرکاء شود یا ملک قابل تقسیم نباشد. - نقش دادگاه در تصویب تقسیم ملک مشاع چیست؟
دادگاه میتواند در صورت عدم توافق، تقسیم را تصویب و اجرا کند و یا براساس شرایط و ضوابط مربوط به هر مورد، تصمیم بگیرد. - آیا ممکن است تقسیم ملک مشاع منجر به ضرر یکی از شرکاء شود؟
بله، اگر تقسیم باعث ضرر یکی از شرکاء شود، ممکنه تصویب نشه یا تصمیم دادگاه براساس این موضوع تغییر کنه. - آیا تقسیم ملک مشاع باید در محدوده خاصی از دادگاه یا واحد ثبتی انجام شود؟
بله، بستگی به مقررات قضایی و ثبتی داره که ممکنه تقسیم را به محدوده خاصی محدود کنه.