اموال به چیزی گفته می شود که ارزش اقتصادی داشته و قابلیت تبدیل شدن، به وجه نقد را دارا باشد. برای تشخیص قوانین حقوقی حاکم بر هرکدام از انواع اموال، دانستن جواب پرسش این که اموال منقول و غیر منقول چیست؟ اجباری می باشد.
اموال طبقه بندی های مختلفی دارند که در یک نوع آن، امکان جا به جایی مال ملاک طبقه بندی می باشد، بر این اساس اموال به دو نوع منقول و غیر منقول تقسیم می شوند.
تعاریف اموال منقول و غیر منقول
1 – تعریف مال منقول و انواع آن
تعریف اموال منقول بر اساس ماده ۱۹ قانون مدنی به شرح زیر است:
«اشیائی که نقل آن از محلی به محل دیگر ممکن باشد بدون اینکه به خود یا محل آن خرابی وارد آید منقول است.»
به زبانی ساده می توان گفت اموالی را که بتوان بدون آن که خسارتی به خودشان یا محل قرار گریشان وارد شود جا به جا کرد، اموال منقول نام دارند. مانند اتومبیل، سفته، سهام در بورس و…
اموال منقول خود به دو دسته تقسیم می شوند:
اموال منقول ذاتی :
اموالی که به راحتی قابل لمس و جا به جایی باشند اموال منقول ذاتی می باشند. مانند کولر، بخاری و از این دست از اموال.
اموال در حکم منقول:
بر طبق ماده 20 قانون مدنی:
«کلیه دیون از قبیل قرض و ثمن مبیع و مال الاجاره عین مستاجره از حیث صلاحیت محاکم در حکم منقول است ولو اینکه مبیع یا عین مستاجره از اموال غیرمنقوله باشد.»
ماده قانون بالا به طور کلی به معنای این است که منافع و حقوقی که به اموال منقول مربوط می شود را اموال در حکم منقول می نامند. مانند:
- حقوق افرادی که به عنوان سهام دار در شرکت و یا کارخانه ای شناخته می شوند.
- حق یک مخترع نسبت به اختراع خود.
- حق یک مؤلف نسبت به اثر تألیفی خود.
- دعاوی که در طمینه استرداد حق مالکیت اموال منقول باشد.
- حق انتفاع در مورد اموال منقول.
- دعاوی که موضوع آن ها وجه نقد و یا اشیاء منقول باشد.
2 – تعریف مال غیر منقول و انواع آن
ماده ۱۲ قانون مدنی اموال غیر منقول را این گونه تعریف می کند:
«مال غیرمنقول آن است که از محلی به محل دیگر نتوان نقل نمود اعم از اینکه استقرار آن ذاتی باشد یا به واسطه عمل انسان به نحوی که نقل آن مستلزم خرابی یا نقص خود مال یا محل آن شود.»
در بیانی ساده می توان گفت به اموالی که غیر قابل جا به جایی هستند؛ و انتقال آن ها به خود مال و محل آن ها آسیب می رساند اموال غیر منقول می نامند. مانند زمین، محصول یک زمین زراعی، هرگونه مصالح به کار برده شده در یک ساختمان و…
اموال غیر منقول به دو دسته تقسیم می شوند:
اموالی غیر منقل ذاتی:
اموالی که ذاتاً و بدون هیچ دخالتی قابلیت انتقال ندارند. مانند زمین و معدن.
اموال غیر منقول به واسطه ی انسان:
اموالی که به واسطه دخالت های انسان غیر منقول می شوند تعریف این نوع اموال غیر منقول می باشد.
برای مثال تیر آهنی را در نظر بگیرد این مال تا قبل از نصب آن در محلی نوع مال منقول به حساب می آید، اما به محض آن که توسط انسان در جایی نصب گردد که جدا کردن آن به خودش و محل نصبش آسیب وارد کند، دیگر از نوع اموال غیر منقول به واسطه ی انسان به حساب می آید.
اموال غیر منقول به واسطه ی حکم آن ها:
مالی که به جهت ملاحظات قانونی توسط قاضی، حکم مال غیر منقول به آن ها داده می شود.
مثلاً وقتی یک مزرعه زیر کشت است، محصول آن مزرعه نیز حکم مال غیر منقول به خود می گیرد.
اموال غیر منقول تبعی:
اموالی به واسطه ی تابعیت، غیر منقول به حساب می آیند. مانند:
- دعاوی با موضوعیت اموال غیر منقول مانند: دعاوی خلع ید.
- حق انتفاع از اشیاء غیر منقول.
- حق ارتفاق نسبت به املاک غیر.
تفاوت های عمده ی اموال منقول وغیر منقول
سه تفاوت اموال منقول و غیر منقول با یک دیگر عبارت است از:
1 – دادگاه صالح رسیدگی کننده
در رابطه با اموال غیر منقول، دادگاه صالح رسیدگی کننده در محل وقوع مال قرار دارد اما در مورد اموال منقول دادگاه صالح با توجه به محل اقامت خوانده تعیین می شود.
2 – هزینه ی دادرسی
هزینه ی دادرسی اموال منقول را با توجه به آن چه خواهان مطرح کرده است، تعیین می کنند اما هزینه ی دادرسی اموال غیر منقول بعد از کارشناسی ارزش مال غیر منقول محاسبه می گردد.
3 – توقیف مال
توقیف اموال منقول به راحتی قابل انجام است، زیرا اموال منقول دارای خاصیت جا به جایی هستند، برای همین قانون گذار می تواند به راحتی مال منقول را جا به جا کرد و از دسترس مالک ان خارج نماید.
به علت دشواری در خارج کردن اموال غیر منقول از دسترس مالک، توقیف اموال غیر منقول سخت است. همچنین با توجه به وضعیت ثبتی یک مال غیر منقول، توقیف آن باید توسط همان نهاد ثبتی انجام گیرد.
نتیجه گیری
اموال منقول و غیر منقول از جهت امکان جا به جایی مال طبقه بندی شده اند؛ و هر کدام از اموال منقول و غیر منقول دارای قوانین خاص مرتبط به خود هستند.
اگر در رابطه با اموال منقول و غیر منقول درگیر دعوی در دادگاه هستید، بهتر است از یک وکیل متخصص دعاوی ملکی کمک بگیرید.
سؤالات متداول
- منظور از اموال منقول چیست؟
اموالی که بدون آسیب رسیدن به خودشان و یا محل قرارگیریشان امکان جا به جا شدن دارند.
- اموال غیر منقول چیست؟
اموالی که با انتقال آن ها هم مال وهم محل قرارگیری آن ها آسیب می بینند، اموال غیر منقول هستند.
- سه تفاوت اصلی اموال منقول و غیر منقول در چیست؟
دادگاه صالح رسیدگی کننده به دعاوی اموال منفول و غیر منقول، شرایط توقیف اموال منقول و غیر منقول و هزینه ی دادرسی اموال منقول و غیر منقول سه تفاوت عمده آن ها هستند.