تأمین در لغت به معنای ایمن سازی و امنیت است، و زمینه حقوقی این کلمه نیز با همین معانی سر و کار دارد. برای پاسخ به این پرسش که تأمین دلیل به چه منظور استفاده می شود؟ می توان این گونه پاسخ داد که به منظور حفظ حقوق افراد توسط قانون گذار نگاشته شده است. اگر بخواهیم به صورت دقیق تر به توضیح این واژه بپردازیم؛ می توان گفت گاهی با گذر زمان اسناد و مدارکی که فرد می تواند با استناد بر آن ها دعوی را به نفع خود در دادگاه پیش ببرد؛ ممکن استتوسط فرد خوانده و یا دلایل دیگر نابود شود یا از دسترس وی خارج شود؛ بنابراین با درخواست تأمین می تواند از این موضوع جلوگیری کند.
طبق ماده ۱۴۹ قانون آیین دادرسی مدنی:
در مواردی که اشخاص ذی نفع احتمال دهند که در آینده استفاده از دلایل و مدارک دعوای آنان از قبیل تحقیق محلی و کسب اطلاع از مطلعین و استعلام نظر کارشناسان یا دفاتر تجاری یا استفاده از قرائن و امارات موجود در محل و یا دلایلی که نزد طرف دعوا یا دیگری است، متعذر یا متعسر خواهد شد، می‌توانند از دادگاه درخواست تأمین دلیل آنها را بنمایند. مقصود از تأمین در این موارد فقط ملاحظه و صورت برداری از این گونه دلایل است.
زمان درخواست تأمین دلیل
طبق ماده ۱۵۰ قانون آیین دادرسی مدنی:
درخواست تأمین دلیل ممکن است در هنگام دادرسی و یا قبل از اقامه دعواباشد.
همان طور که در قانون فوق پیداست اشخاص می توانند قبل و یا حین دادرسی به دعاوی خود، درخواست خود را به دادگاه ارائه دهند، این درخواست می تواند کتبی یا شفاهی به دادگاه تقدیم گردد.
طبق ماده ۱۵۱ قانون آیین دادرسی مدنی درخواست تأمین دلیل چه کتبی یا شفاهی باید حاوی نکات زیرباشد:
- مشخصات درخواست کننده و طرف او.
- موضوع دعوایی که برای اثبات آن درخواست تأمین دلیل می‌شود.
- اوضاع و احوالی که موجب درخواست تأمین دلیل شده است.
اعتبار تأمین دلیل
منظور از تأمین دلیل صورت برداری و حفظ ادله است ولی به این معنا نیست که این ادله و شواهد برای دادگاه و مراجع قضایی قابل قبول بوده است.برای مثال ممکن است شخصی دلیلی و شواهدی را به دادگاه ارائه دهد که از نظر خودش برای اثبات ادعایش مناسب است ولی نظر دادگاه چیز دیگری باشد.
تأمین توسط کارشناسان رسمی دادگستری انجام می شود، برای انجام کار لازم است خواهان هزینه کارشناسی را پرداخت کند؛ پس از پرداخت این هزینه به حساب کانون کارشناسان و تحویل اصل فیش به شعبه شورا حل اختلاف، کارشناس تعیین و به انجام کار می پردازد.ارائه نظریه کارشناس به شورا حدود ده إلی پانزده روز زمان لازم دارد.
طبق ماده ۱۵۲ قانون آیین دادرسی مدنی:
دادگاه طرف مقابل را برای تأمین دلیل احضار می نماید ولی عدم حضور او مانع از تأمین دلیل نیست. در اموری که فوریت داشته باشد دادگاه بدون احضار طرف اقدام به تامین دلیل می نماید.
مراجع اصلح برای رسیدگی به این درخواست
برای درخواست تأمین دلیل باید به شورای حل اختلاف محلی که دلایل و شواهد در آن جا قرار دارد، مراجعه کرد؛ در صورتی که در محل مورد نظر شورای حل اختلاف وجود نداشته باشد، باید به دادگاه محلی مورد نظر مراجعه کرد، البته باید توجه داشت برای اموال غیر منقول باید به شورای حل اختلاف واقع در محل ملک مراجعه کرد.
تشخیص ارزش و اعتبار تأمین دلیل
طبق ماده ۱۵۵ قانون آیین دادرسی مدنی:
تأمین دلیل برای حفظ آن است و تشخیص درجه ارزش آن در موارد استفاده، با دادگاه می‌باشد.
یعنی تشخیص میزان اعتبار تأمین دلیل برفقط عهده دادگاه می باشد.
انواع تأمین دلیل با ذکر مثال
در موارد بسیار زیادی می توان درخواست تأمین دلیل داد؛ بنابراین نمی توان آن را محدود به انواع خاصی کرد.
در این جا برای درک بهتر مسئله چند مثال از آن برای شما آورده ایم:
الف) تصادف
صحنه تصادف دو خودرو را در نظر بگیرید؛ اگر شخصی که در این تصادف مقصر شناخته شده است از پرداخت خسارت اجتناب کند؛ آیا فردی که خودرویش آسیب دیده تا گرفتن حق و حقوق خود نباید به تعمیر خودروی خود بپردازد تا در صورت نیاز خودرو را پیش قاضی ببرد؟ خیر در این جور مواقع شخص خسارت دیده درخواست تأمین دلیل داده و پس از آن که کارشناس نظر خود را به شورای حل اختلاف یا دادگاه ارائه کرد، او می تواند خودرو خود را تعمیر کند و دلایل و شواهدش نیز در نزد دادگاه محفوظ می باشد.
ب) سر قفلی و حدود ذکر شده در قرارداد
اگر در سند و قرارداد سرقفلی، ذکر شده باشد که مستأجر(صاحب سرقفلی) بدون اجازه مالک حق تغییر شغل یا حق اجاره ملک به دیگری را ندارد و حتی یکی از این کار ها را انجام دهد،مؤجر(مالک) می تواند از مراجع قضایی درخواست تأمین دلیل کند؛ که معمولا شامل تحقیقات محلی یا کسب اطلاع از مطلعین و… می باشد که توسط کارشناس انجام می شود.
ج) داشتن طلب از یک تاجر
تصور کنید تاجری مبلغی بدهی به شما دارد و اسناد و مدارک این بدهی نیز پیش خود تاجر می باشد و می داند که شما نیز در صدد شکایت هستید، مطمئنا شما برای جلوگیری از نابودی اسناد و مدارک بدهی باید درخواست حفظ مدارک و اسناد کنید تا اسناد و مدارک حفظ شود.
اما دانستن این ترفند ها ومسائل حقوقی فقط از یک وکیل زبده و با تجربه در مسائل حقوقی برمی آید و در بیشتر دعاوی به علت این که فرد اطلاعی از مسائل حقوقی ندارد متحمل ضرر و زیان می شود.
باید توجه داشت طبق ماده ۱۵۴ قانون آیین دادرسی مدنی در صورتی که تعیین طرف مقابل برای درخواست کننده تأمین دلیل ممکن نباشد، درخواست تأمین دلیل بدون تعیین طرف پذیرفته وبه جریان گذاشته خواهدشد.
اعتراض به تأمین دلیل
اعتراض به تأمین دلیل تنها بر اساس موارد زیر قابل انجام است:
- سند رسمی یا عادی ( مثل چک و سفته ) که قابلیت استناد به صدور اجرائیه را داشته باشد بدون آنکه به صدور رأی دادگاه نیازی داشته باشد.
- سندی که نشان دهنده این باشد که مال منقول یا غیر منقولی برای انجام ضمانت (مثل رد مال ) صورت گرفته است.
- سندی که نشان دهنده تعهد شخص بدهکار ( مثل تحویل کالا یا پرداخت مبلغی ) برای کار مشخصی باشد.
- زمانی که شخصی در مزایده اموال توقیفی برنده می شود و سندی به عنوان تضمین انتقال سند رسمی به او تعلق می گیرد.
صدور تأمین دلیل و مراحل آن
- بررسی این موضوع که دعوی در محدود کدام شورای حل اختلاف است.(در صورت نبودن شورای حل اختلاف به دادگاه محلی باید مراجعه کرد.)
- تهیه برگه دادخواست مرتبط و تنظیم آن براساس معیار های حقوقی( برگه باید به تعداد خواندگان به علاوه یک نسخه اضافه باشد.)
- از همه برگه ها باید به تعداد خواندگاه به علاوه یک نسخه اضافه فتوکپی تهیه شود.
- مراجعه به قسمت شورای حل اختلاف مربوطه و دریافت گواهی برابری فتوکپی ها با اصل.
نمونه دادخواست تأمین دلیل
برای درک بهتر این موضوع که تأمین دلیل به چه منظور استفاده می شود نمونه ای از دادخواست آن را برای شما آوردیم تا دقیق تر آن را بررسی کنیم:
دادخواست تأمین دلیل خسارت وارده به اتومبیل
نتیجه گیری
حال که پاسخ پرسش تأمین دلیل به چه منظور استفاده می شود را داده این می توانیم بگوییم، طرح دادخواست تأمین دلیل یکی از بهترین از روش ها برای جلوگیری از ضرر و زیان می باشد؛ اما متأسفانه در کشور ما بیشتر مردم از این موضوع اطلاع دقیق ندارد و صرف هزینه برای وکیل را یک عمر بیهوده می پندارند در صورتی اگر بدانند با گرفتن یک مشاوره حقوقی از یک وکیل می توان جلوی خسارت های بسیاری را گرفت.
پرسش های مرتبط
- تأمین دلیل باید حاوی چه نکاتی باشد؟
طبق ماده ۱۵۱ قانون آیین دادرسی مدنی
در درخواست تأمین دلیل باید مشخصات کامل درخواست کننده، موضوع دعوایی که به موجب آن این درخواست مطرح شده است و دلایلی که موجب درخواست تأمین دلیل شده است بیان شود.
- اعتراض به تأمین دلیل بر چه اساس قابل انجام است؟
- سند رسمی یا عادی ( مثل چک و سفته ) قابل استناد.
- سندی نشان دهنده ضمانت مال منقول یا غیر منقولی.
- سندی که نشان دهنده تعهد شخص بدهکارباشد.
- فرد برنده در مزایده های اموال توقیفی سندی به عنوان تضمین انتقال سند رسمی به او تعلق می گیرد.
- برای درخواست تأمین دلیل اموال غیر منقول باید به کجا مراجعه کرد؟
به شورای حل اختلاف واقع در محلی ک ملک وقع شده است.
- آیا تأمین دلیل به معنای رأی موافق دادگاه است؟
خیر، تأمین دلیل فقط به معنای حفظ شواهد و مدارک است و ممکن است نظر دادگاه موافق یا مخالف با تأمین باشد.