می توان گفت تقریبا در همه ی مسائل، زمان حرف اول را می زند؛ همان طور که از دیرباز تا به امروز این ضرب المثل آشنا به گوشمان خورده است که وقت طلاست!! در پیگیری مسائل حقوقی و کیفری هم، زمان مسئله پر اهمیتی است. دستور موقت به چه معناست؟ سؤال رایجی است که ذهن افراد زیادی را به خود مشغول کرده است. این موضوع یکی از چاره اندیشی های قانون گذار برای جلوگیری از تحمیل ضرر و زیان به خواهان و شاکی می باشد.
قانون گذار در ماده 310 قانون آیین دادرسی مدنی از دستور موقت در امور حقوقی خیلی واضح سخن گفته است:
«در اموری که تعیین تکلیف آن فوریت دارد، دادگاه به درخواست ذی‌نفع با شرایطی دستور موقت صادر می‌نماید».
ولی در امور کیفری این گونه نیست و قانون گذار در قانون آیین دادرسی کیفری به صراحت از دستور موقت کیفری یا دستور موقت در امور کیفری سخنی به میان نیاورده است و فقط در تبصره 1 ماده 690 قانون مجازات اسلامی بخش تعزیرات مصوب 1375 در بحث ارتکاب جرائم تصرف عدوانی، ممانعت از حق و مزاحمت به دستور فوری اشاره کرده است:
«مقام قضایی با تنظیم صورت مجلس دستور متوقف ماندن عملیات متجاوز را تا صدور حکم قطعی خواهد داد».
تعریف دستور موقت
طبق ماده 316 قانون آیین دادرسی مدنی جمهوری اسلامی ایران دستور موقت شامل توقیف مال، منع از انجام امری (ترک فعل) و انجام امری (فعل) می شود.
بنابراین برای پاسخ پرسش دستور موقت به چه معناست، می توان این گونه بیان داشت:« نوعی دادرسی فوری بدون در نظر گرفتن ماهیت دعوی و حذف تشریفات قانونی می باشد تا از خسارت جبران ناپدیر به خواهان جلوگیری کند. برای آگاهی از کاربرد و قوانین حاکم بر این دستور بهترین کار مشورت و استفاده از یک وکیل خبره در زمینه دعاوی حقوقی می باشد.
شرایط صدور دستور موقت
شامل دو شرط می باشد که به شرح زیر است:
1 – درخواست ذی نفع
از شرایط اصلی صدور حکم دستور موقت طبق ماده 310 قانون آیین دادرسی، درخواست ذی نفع می باشد و دادگاه راسا حق صدور این حکم را ندارد.
2 – امور با تعیین و تکلیف فوری
درخواست کننده دستود موقت فقط در اموری که تعیین و تکلیف آن فوریت دارد؛؛ می تواند تقاضای دستور موقت کند؛ تشخیص این که امورمورد نظر فوریت دارد یا خیر برعهده قاضی می باشد.
رفع تأثیر دستور موقت
همان طور که از نامش پیداست این دستور موقتی است، و طبق مفاد ذکر شده در زیر تأتیر آن از بین خواهد رفت:
1 – ماده 318 قانون آیین دادرسی مدنی
پس از صدور دستور موقت در صورتی که از قبل اقامه دعوا نشده باشد، درخواست کننده باید حداکثر ظرف بیست روز از تاریخ صدور دستور، به منظور اثبات دعوای خود به دادگاه صالح مراجعه و دادخواست خود را تقدیم و گواهی آن را به دادگاهی که دستور موقت صادر کرده تسلیم نماید. در غیر این صورت دادگاه صادرکننده دستور موقت به درخواست طرف، از آن رفع اثر خواهد کرد.
2 – ماده 321 قانون آیین دادرسی مدنی
در صورتی که طرف دعوا تأمینی بدهد که متناسب با موضوع دستور موقت باشد، دادگاه در صورت مصلحت از دستور موقت رفع اثر خواهد نمود.
3 – ماده 322 قانون آیین دادرسی مدنی
هرگاه جهتی که موجب دستور موقت شده است مرتفع شود، دادگاه صادرکننده دستور موقت آن را لغو می نماید و اگر اصل دعوا در دادگاه مطرح باشد، دادگاه رسیدگی کننده دستور را لغو خواهد نمود.
4 – درخواست کننده بی حق شناخته شود
در صورتی که در خواست کننده قرار موقت بی حق شناخته شود و یا قرار رد دعوی و عدم استماع صادر شود.
تفاوت دستور موقت و تأمین خواسته
- برای اجرای دستور موقت نیاز به موافقت رئیس قوه قضاییه می باشد ولی برای تأمین خواسته نیازی به اخذ موافقت نیست.
- میزان تأمین برای سپرده شدن به صندوق دادگستری به نظر دادگاه بستگی دارد، در تأمین خواسته حتما باید وجه نقد باشد ولی در دستور موقت می تواند وجه نقد یا مال مثل سند منقول یا غیر منقول باشد.(طبق ماده 319 قانون آیین دادرسی مدنی: دادگاه مكلف است برای جبران خسارت احتمالی كه از دستور موقت حاصل می‌شود، از خواهان تأمین مناسبی اخذ کند. در این صورت صدور دستور موقت منوط به سپردن تأمین است.)
- موضوع دستور موقت مال، انجام عمل یا عدم انجام عمل است اما موضوع تأمین خواسته باید مال معلوم یا عین معین باشد.
- احراز هویت در دستور موقت اجباری است.
- زمان طرح دعوی اصلی در تأمین خواسته ده روز است و در دستور موقت بیست روز می باشد.
انواع دستور موقت
دستور موقت در سه قالب موارد زیر بیان می‌شود:
- ممکن است بر مبنای توقیف مال یا اموالی باشد.
- ممکن است بر مبنای انجام عملی باشد.
- ممکن است بر مبنای جلوگیری از امری باشد.
نکات دستور موقت
- هیچ ارتباطی بیت حکم دستور موقت و رأی نهایی دادگاه نیست؛ یعنی ممکن است این دو هم سو باشند یا هم سو نباشند.
- در بعضی پرونده ها که امکان ورود خسارت وجود ندارد؛ بدون تأمین سپرده هم می توان درخواست دستور موقت کرد.
- اگر دادگاه درخواست دستور موقت شما را رد نماید و یا اگردستور موقت را قبول نماید؛ شما و یا طرف مقابل شما هیچ یک نمی توانید نسبت به قبول یا رد درخواست صادره، تجدید نظر خواهی یا فرجام خواهی کنید ، مگر این که به اصل رأی دادگاه نسبت به موضوع اصلی دعوی اعتراض داشته باشید.
- دستور موقت به صورت شفاهی نیز می تواند به دادگاه ارائه شود.
صلاحیت رسیدگی به دستور موقت
الف ) صلاحیت دادگاه
آیین دادرسی مدنی چنین بیان داشته است:
- اگر اصل دعوی در دادگاهی مطرح است، مرجع درخواست دستور موقت نیز باید همان دادگاه باشد.
- اگر مشکل در جریان اجرای احکام پیش بیاید، مرجع درخواست دادگاه مجری احکام است
- در بقیه موارد مرجع، دادگاهی است که صلاحیت رسیدگی به پرونده را داشته باشد.
ب ) صلاحیت قاضی
قضاوت در امور مرتبط با دادرسی های فوری از هر قاضی ساخته نیست، قاضی این دست از پرونده ها باید علاوه بر داشتن ویژگی های عمومی(داشتن مراتب عملی، اخلاقی و تجربه کافی) همه ی قضات؛ باید دارای موارد زیر نیز باشد:
- مدیر و مدبر باشد.
- بتواند به سرعت تصمیمی مفید، معتدل و متناسب با شرایط حال متظلم بگیرد.
نمونه دادخواست های دستور موقت
دادخواست های دستور موقت انواع مختلفی دارد که یک مورد را در زیر آورده ایم:
دستور موقت به منع استفاده از وکالت نامه
نتیجه گیری
دستور موقت به چه معناست را می توان این گونه پاسخ داد که برای جلوگیری از تحمیل خسارت به اشخاص توسط قانون گذار وضع شده است و بسیار با اهمیت است، اما چیزی که اهمیت بیشتری دارد زمان ارائه آن به دادگاه است؛ بنابراین می توان گفت برای هر امور حقوقی باید از کمک یک وکیل حقوقی خوب و با تجربه استفاده کرد، تا پرونده بهترین مسیر خود را طی کند.
سؤالات متداول
- بعد ار حکم دستور موقت چند روز زمان برای طرح دعوی اصلی به دادگاه داریم؟
بیست روز زمان داریم.
- دستور موقت به چه معناست؟
دستور موقت شامل توقیف مال، ترک فعل و انجام فعل می شود.
- آیا برای درخواست دستور موقت در همه ی دعاوی نیاز به تأمین سپرده به صندوق دادگستری است؟
خیر، اگر امکان ورود خسارت وجود نداشته باشد نیاری به تأمین سپرده نیست.
- آیا برای دستور موقت حتما به درخواست ذی نفع نیاز است؟
بله، از شرایط اصلی صدور حکم دستور موقت درخواست ذی نفع می باشد و دادگاه حق صدور این حکم را بدون درخواست ندارد.
پینگ بک: قرار تأمین خواسته چیست؟ | شرایط و آثار قرار تأمین خواسته | تاوکیل